Η ανοχή στο διαφορετικό αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις αρμονικής συμβίωσης σε μια κοινωνία. Χωρίς αυτήν κάθε διαφορά που θα εκδηλώνονταν σε μια κοινωνία σύντομα θα εξελίσσονταν σε κοινωνική σύγκρουση. Στις μέρες μας που φασιστικές και ανελεύθερες νοοτροπίες έρχονται ξανά στο προσκήνιο, η έννοια της ανοχής στο διαφορετικό τονίζεται όλο και πιο πολύ. Συχνά όμως η έννοια της ανοχής διαστρεβλώνεται ή παρεξηγείται.
Πολλοί πιστεύουν πως η ανοχή μιας κατάστασης/γεγονότος σημαίνει αυτόματα και την έγκριση της. Φυσικά αυτό δεν ισχύει. Ανοχή σημαίνει ότι απλά αποδέχομαι πως κάτι συμβαίνει επειδή αναγκάζομαι να το κάνω και όχι επειδή συμφωνώ μαζί του. Σαν έννοια δηλαδή η κοινωνική ανοχή είναι ως ένα βαθμό αρνητική αφού το άτομο καταπιέζει τον εαυτό του να αποδεχτεί κάτι για λόγους κοινωνικής ευημερίας- αποτελεί δηλαδή έναν δύσκολο αλλά αναγκαίο συμβιβασμό που κάνει ο καθένας μας ώστε να ζήσει ειρηνικά σε μια κοινωνία.
Επιπλέον κάτι που συχνά παραγνωρίζεται είναι ότι η έννοια της ανοχής πρέπει να είναι αμφίδρομη.Δεν μπορεί σε μια αλληλεπίδραση η μια πλευρά να είναι ανεκτική και η άλλη να μην είναι καθώς έτσι η πλευρά που θα έδειχνε μεγαλύτερη ανοχή στην άλλη θα αδικούνταν (αφού δείχνοντας ανοχή καταπιέζεται).Η δημοκρατία πολύ σωστά δίνει έμφαση στην ανοχή των μειοψηφιών από τις πλειοψηφίες (καθώς συχνά οι μειοψηφίες είναι αυτές που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και πρέπει να προστατευτούν) αλλά συχνά παραβλέπεται το γεγονός ότι και οι μειοψηφίες πρέπει να δείχνουν ανοχή στις πλειοψηφίες.
Αλλά ας αναλύσουμε περισσότερο την παραπάνω πρόταση.Οι κοινωνίες σήμερα είναι οργανωμένες σε κράτη. Τα περισσότερα κράτη αποτελούνται από μια κυρίαρχη μερίδα πληθυσμού που μοιράζονται σε γενικές γραμμές την ίδια γλώσσα, θρησκεία, ιστορικά βιώματα,πολιτισμό, ήθη και έθιμα, παιδεία και τρόπο σκέψης. Αποτελούν αυτό που λέμε πλειοψηφία και είναι ο σκληρός πυρήνας της κρατικής υπόστασης: Άνθρωποι με κοινά τα παραπάνω γνωρίσματα θέλουν να ανήκουν στην ίδια κοινότητα (κράτος) και σε γενικές γραμμές είναι ευχαριστημένοι που ζουν σε μια κοινωνία που εκφράζει το καλύτερο δυνατόν τον δικό τους τρόπο ζωής:Ένας Εσκιμώος δεν θα ήθελε να ζει σε μια αμερικανική μεγαλούπολη, ένας μουσουλμάνος θα δυσκολεύονταν να ζήσει σε μια χριστιανική χώρα κ.ο.κ
Παρόλα αυτά αναπόφευκτα σήμερα σχεδόν κάθε κοινωνία είναι πλουραλιστική: εμπεριέχει κοινωνικές ομάδες που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με την πλειοψηφία. Αναμφισβήτητα για την ειρηνική συνύπαρξη των ομάδων αυτών είναι αναγκαία η ανοχή. Συχνά όμως παρατηρείται το φαινόμενο κοινωνικές ομάδες να προσπαθούν να τονίσουν και να προβάλλουν ιδιαίτερα την διαφορετικότητα τους έμμεσα ή άμεσα με κύριο στόχο τους να μην χάσουν την μοναδικότητα τους. Τα παραδείγματα είναι πολλά και από όλους τους τομείς: εθνικές μειονότητες που ζητάνε η γλώσσα τους να γίνει επίσημη, άθεοι που ζητάνε να μην πληρώνουν φορολογία για την επίσημη θρησκεία του κράτους, άτομα που θεωρούν φυσιολογικό να φοράνε την παραδοσιακή εθνική τους ενδυμασία σε μια ξένη χώρα, άτομα που δεν σέβονται την ιερότητα ενός χώρου και τους κανόνες συμπεριφοράς σε αυτόν επειδή δηλώνουν πως δεν πιστεύουν στην θρησκεία ή στην ιδεολογία που πρεσβέυει κ.α.Γενικότερα άτομα που δηλώνουν πως θέλουν να πάνε "κόντρα στο ρεύμα" με κάθε μέσο και προσπαθούν να το δείξουν σε κάθε ευκαιρία.
Σίγουρα όλες οι παραπάνω συμπεριφορές δείχνουν ότι δεν υπάρχει ανοχή στο διαφορετικό (που στις συγκεκριμένες περιπτώσεις και παρεμφερείς τους το διαφορετικό αποτελεί και γνώμη της πλειοψηφίας). Εδώ βέβαια πρέπει να σημειώσουμε ότι οι παραπάνω "επιθετικές" συμπεριφορές δικαιολογούνται σίγουρα όταν υπάρχει καταπίεση μιας μειοψηφίας σε βαθμό τέτοιο που η μειοψηφία αυτή απειλείται σαν οντότητα από τις απόψεις της πλειοψηφίας. Όμως η τροποποίηση της συμπεριφοράς στη δημόσια ζωή ώστε να δείχνουμε ότι γίνεται ανεκτή η επικρατούσα άποψη ( ακόμα κι αν διαφωνούμε με αυτή) είναι στην ουσία η καταπίεση που περιγράψαμε ως το τίμημα της ανοχής.Και αυτό είναι και το θέμα μας εδώ. Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να πιστεύει ότι στη διάρκεια μιας κηδείας πρέπει να λέει ανέκδοτα ώστε να νιώθει καλύτερα.Αν το έκανε μόνο σε κηδείες ατόμων που μοιράζονταν την ίδια πεποίθηση, σίγουρα δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν όμως διατυμπανίζει ότι έτσι πρέπει να γίνεται σε όλες τις κηδείες και συνεχίζει να ενεργεί έτσι παρά τις αντιδράσεις που προκαλεί ( από αυτούς που θα παρεξηγηθούν από μια τέτοιου είδους συμπεριφορά επειδή δεν μοιράζονται την ίδια πεποίθηση) τότε είναι φανερό πως το άτομο αυτό προκαλεί το πρόβλημα στον κοινωνικό ιστό και στην δημοκρατία ακόμα κι αν αποτελεί μειονότητα ή απλά δρα σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του.Αντίστοιχα η πλειοψηφία είναι αναγκασμένη κι αυτή να δείξει ανοχή στο γεγονός ότι ο άνθρωπος αυτός θα δράσει όπως είπαμε όταν βρίσκεται με άτομα που μοιράζονται τις ίδιες πεποιθήσεις με αυτόν και να μην προσπαθήσει να του επιβάλλει δηλαδή την άποψη της στην προσωπική του ζωή.
Η ανοχή στην διαφορετικότητα είναι μια δύσκολη ενέργεια που καλούμαστε όλοι να κάνουμε στα πλαίσια της ειρηνικής συμβίωσης.Μια θυσία του εαυτού μας για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου.Σίγουρα είναι παράλογο να απαιτούμε να την κάνει μόνο η αντίπαλη πλευρά ειδικότερα μάλιστα όταν αυτή απαρτίζεται και από περισσότερα άτομα ο παραλογισμός είναι ακόμα μεγαλύτερος καθώς έτσι η δημοκρατία μετατρέπεται σε ολιγαρχία. Από τη στιγμή που μια κοινωνία ανέχεται κάθε διαφορετική άποψη και δεν την καταδιώκει, δεν είναι υποχρεωμένη και να την ασπαστεί ή να την υποστηρίξει αλλά πρέπει να της παρέχει το χώρο να εκφράζεται από αυτούς που την υποστηρίζουν. Από εκεί και πέρα η έκφραση των διαφορετικών απόψεων πρέπει να γίνεται με ήπια μέσα και όχι με προκλήσεις και τρόπους που υποδηλώνουν τάσεις επιβολής αυτής της άποψης με την βία (έμμεση ή άμεση, λεκτική και όλες τις πιθανές μορφές της).
