Σάτιρα και κοροϊδία

http://agiostherapon.blogspot.gr/2012/09/h-27-facebook.html

       Τα γεγονότα που περιγράφονται στο παραπάνω link  είναι λίγο πολύ γνωστά. Μια σελίδα του  fb  με το όνομα  "γέρων Παστίτσιος"  (παράφραση του "γέρων Παϊσιος")  ανέβαζε  χιουμοριστικά  (κατά την άποψη των δημιουργών της σελίδας αλλά και των υποστηρικτών της) κείμενα και εικόνες που  διακωμωδούσαν τον πεθαμένο μοναχό αλλά και την εκκλησία-θρησκεία γενικότερα.Χαρακτηριστικά αναφέρω το φωτομοντάζ της φωτογραφίας του μοναχού όπου το πρόσωπο του έχει αντικατασταθεί  από ένα παστίτσιο (!)  αλλά και μια άλλη φωτογραφία που θυμίζει την Παναγία να κρατά το Χριστό μόνο που κι εδώ έχει γίνει  αλλαγή των προσώπων με αυτά κάποιων περίεργων ερπετοειδών-φανταστικών πλασμάτων  για να το θέσω όσο πιο απλά μπορώ.Ο ιδρυτής της σελίδας συνελήφθη ενώ η σελίδα έκλεισε αφού το facebook  δέχτηκε πάνω από 10.000 διαμαρτυρίες για την συγκεκριμένη σελίδα από ανθρώπους που θίχτηκε το θρησκευτικό τους αίσθημα.

           Πολλοί έσπευσαν να μιλήσουν για σάτιρα  και για καταπάτηση της ελευθερίας έκφρασης. Η σάτιρα όμως έχει να κάνει με  τον χλευασμό και την διακωμώδηση αρνητικών  στοιχείων του αντικειμένου της.  Επίσης η σάτιρα όταν στοχεύει  μεμονωμένα πρόσωπα που δεν εκπροσωπούν επίσημα έναν θεσμό και που δεν  προκαλούν με τη δημόσια ζωή τους, αρχίζει και προσεγγίζει επικίνδυνα τα όρια της προσωπικής επίθεσης. Για παράδειγμα αν εγώ είχα έναν γείτονα που δεν τον συμπαθώ και έκανα σελίδα στο  fb  δημοσιεύοντας αλλοιωμένες φωτογραφίες του  αλλά και κείμενα κλπ που τον διακωμωδούν  δεν θα ήταν λογικό ο άνθρωπος να μου κάνει μήνυση και να  συλληφθώ;

Ο μοναχός Παϊσιος ήταν ένας  παππούς  κάπου στο Άγιο Όρος που ποτέ δε θέλησε  να γίνει διάσημος και που σύμφωνα με μαρτυρίες αρκετών ανθρώπων (όπως φάνηκε σίγουρα περισσότερων από αυτών που τον εχθρεύονταν)  έκανε το καλό στους συνανθρώπους του. Δεν νομίζω ότι  είναι εύκολο να βρει κανείς αρνητικά στοιχεία  στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που κοντεύει να αγιοποιηθεί από την εκκλησία.-Ακόμα και για κάποιον που δεν πιστεύει στην εκκλησία το γεγονός ότι ένας απλός άνθρωπος-σχεδόν σύγχρονος μας προτείνεται για αγιοποίηση αντικειμενικά λέει κάτι για τον χαρακτήρα του και το ποιόν του. Δεν κάνεις άγιο ή όσιο κάποιον που ξέρεις ότι θα σε εκθέσει!-  Επομένως όλο το χιούμορ που γίνεται  για τον Παϊσιο δεν βασίζεται σε κάτι που όντως  πρέπει να χλευάζεται. Εκτός αν πρέπει να χλευάζεται και να σατιρίζεται κάποιος επειδή είναι πιστός στην θρησκεία του και κάνει καλές πράξεις. Επιπλέον δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι  πέρα όλων των παραπάνω ο μοναχός  Παϊσιος είναι  πλέον νεκρός. Γιατί να σατιρίζεις έναν νεκρό άνθρωπο; Είναι δίκαιο; Είναι έντιμο;

         Επιπλέον η σάτιρα πρέπει να γίνεται με σκοπό να αναδείξει αρνητικά στοιχεία ώστε  μέσω του γέλιου  οι άνθρωποι να διαπιστώσουν τι είναι  αυτό που χλευάζεται και να αποφύγουν  να πράξουν τις ίδιες λανθασμένες ενέργειες. Ακόμα και στα απλά (απλοϊκά) θέματα σάτιρας  αυτό είναι προφανές: Δεν διακωμωδούμε/σατιρίζουμε κάποιον επειδή είναι χοντρός αλλά επειδή είναι λαίμαργος. (αν δηλαδή κάποιος ήταν χοντρός  επειδή είναι άρρωστος, θα ήταν αγένεια να τον σατιρίσουμε και επιπλέον δεν θα είχε νόημα εκτός αν θέλαμε μόνο να βγάλουμε κακία. Η σάτιρα έχει πάντα αυτόν τον διδακτικό σκοπό -ακόμα και οι Αριστοφανικές κωμωδίες  παρόλο που περιέχουν δυνατό υβρεολόγιο έχουν διδακτικό σκοπό, σατιρίζουν καταστάσεις και προβλήματα συμπεριφοράς βασισμένες σε πραγματικά γεγονότα και την πολιτική κατάσταση της εποχής τους.Για αυτό άλλωστε και είναι διαχρονικές και όχι για τις όποιες βωμολοχίες τους- Αν η σάτιρα δεν βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ή έστω αμφισβητήσιμα τότε  αποτελεί συκοφαντία και κοροϊδία. Όταν βλέπει κανείς να σατιρίζεται κάποιος  (και μάλιστα έντονα) τότε δικαίως υποθέτει ότι ο σατιριζόμενος κάπου σφάλλει, ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτόν και έτσι αποκτά μια αρνητική εικόνα γι αυτόν.

            Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η σελίδα αυτή  δεν "σατίριζε" το γέροντα αλλά γενικά την θρησκοληψία αλλά και την θρησκεία γενικότερα. Βέβαια από τις φωτογραφίες και τον τίτλο της άλλο φαίνεται. 'Οπως και να έχει,  το να βάζεις την θρησκοληψία στην ίδια μοίρα με την θρησκεία είναι όμως επίσης άδικο. Η θρησκοληψία όπως κάθε υπερβολική κατάσταση είναι όντως αρνητικό στοιχείο και πρέπει να χλευάζεται. Η θρησκεία από την άλλη  είναι κάτι που αφορά την προσωπική πίστη του καθενός και την ελευθερία του να την εκφράζει.-Σε μια κοινωνία όπου η θρησκεία χλευάζεται παντού θα ήταν δύσκολο για κάποιον να δηλώνει ανοιχτά ότι είναι θρήσκος. Φανταστείτε σήμερα έναν νέο άνθρωπο που θα δήλωνε στην παρέα του ότι κάθε Κυριακή πχ πάει εκκλησία. Δεν θα υπήρχε λίγο ή πολύ μια περίεργη αντίδραση? Κοροϊδευοντας/σατιρίζοντας το γεγονός ότι κάποιος πιστεύει σε μια θρησκεία  ουσιαστικά κάνεις  μια "πλάγια " επίθεση στην ελευθερία έκφρασης της πίστης του. Αν κάποιος έχει διαφορετική γνώμη μπορεί να εκφράσει τη δική του όχι όμως να κοροϊδεύει τη γνώμη του άλλου, τουλάχιστον σε δημόσια θέα. Επιπλέον το να χλευάζεις άτομα για την πίστη τους τη στιγμή που γνωρίζεις ότι η διδασκαλία της πίστης τους , τους απαγορεύει να αντιδράσουν βίαια ή να αντιδράσουν δημιουργώντας μια αντίστοιχη σελίδα για την δική σου πίστη   είναι άνανδρο.

              Τώρα  αν η σελίδα ήθελε να χλευάσει μόνο την θρησκοληψία και όχι την θρησκευτική πίστη/ευλάβεια, είναι  αρκετά περίεργη  η επιλογή της να επικεντρωθεί σε έναν άξιο κατά γενική ομολογία εκπρόσωπο της εκκλησίας. Θα ήταν απόλυτα αποδεκτό μια τέτοια σελίδα να  σατιρίζει με αιχμή του δόρατος πχ έναν ιερωμένο που καταδικάστηκε σε φυλάκιση. Αν όμως είχε κάποιος πρόσβαση στην σελίδα αυτή  (έχει κλείσει πλέον) αλλά και στις πολλές που ξεφύτρωσαν ως αντίδραση   εύκολα θα διαπιστώσει ότι οι σελίδες αυτές στρέφονται κατά της πίστης γενικότερα. Σε πολλές εικόνες θα έβλεπε ότι  διακωμωδούνται ακόμα και ιερά σύμβολα και πρόσωπα της εκκλησίας ακόμα και ο ίδιος ο Χριστός. 

               Σατιρίζοντας λοιπόν το γεγονός ότι κάποιος θέλει να πιστεύει κάτι στην ουσία δεν σατιρίζεις αλλά κοροϊδεύεις. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στα πνευματικά θέματα και στα πιστεύω του καθενός πρέπει να υπάρχει μια ιδιαίτερη ευαισθησία  και ένας αμοιβαίος σεβασμός - δεν είναι όλες οι έννοιες ίσιωμα!  Όταν λοιπόν σατιρίζεις άδικα κοροϊδεύεις  δηλαδή βλασφημάς.Και η ελληνική νομοθεσία προβλέπει ποινή για την βλασφημία των θείων. Επομένως στην περίπτωση αυτή το κράτος λειτούργησε σύννομα. Το να λέμε "μόνο σε αυτή την περίπτωση λειτούργησε  σύννομα το κράτος",  δεν έχει σχέση με το θέμα του αν ήταν σωστό να συλληφθεί ο ιδρυτής της σελίδας ή όχι. Σε μια ευνομούμενη πολιτεία το κράτος πρέπει πάντα να λειτουργεί σύννομα και σίγουρα δεν πρέπει να το κατηγορούμε σε οποιαδήποτε περίπτωση το κάνει αλλά μόνο όταν ΔΕΝ το κάνει.

Κράτος και θρησκεία

http://tvxs.gr/news/user-post/xtypisan-oi-kampanes-sti-boyli-gia-forologiko-thayma-tis-ekklisias


       H σχέση της θρησκείας με το κράτος  έχει περάσει ιστορικά πολλές φάσεις. Σε πολλά κράτη η θρησκεία (μάλλον η επίσημη θρησκεία ή θρησκεία της πλειοψηφίας) βαδίζει χέρι-χέρι με την κρατική εξουσία  προστατεύοντας η μία την άλλη, αλλού  το κράτος κρατάει την απόσταση του από τις θρησκείες και δεν υπάρχει σύνδεση κρατικής εξουσίας και θρησκείας, αλλού το κράτος είναι τελείως εχθρικό προς οποιαδήποτε θρησκεία και αλλού η θρησκευτική εξουσία ταυτίζεται με την κρατική.

      Θα ήταν άδικο να αρνηθεί κάποιος την προσφορά της θρησκείας στον άνθρωπο. Η θρησκεία διαμόρφωσε τους πρώτους ηθικούς κανόνες  και έκανε τον άνθρωπο να σκεφτεί ότι υπάρχουν και πιο σημαντικά ζητήματα πέρα από τον υλιστικό τρόπο ζωής. Χάρις στην θρησκεία ο άνθρωπος συνειδητοποίησε τον διαχωρισμό ύλης και πνεύματος, γεγονός που τον κάνει να διαφοροποιείται από τα ζώα.Ακόμα και στην σχέση της με την επιστήμη, η θρησκεία αν και πολλές φορές (λανθασμένα και συνήθως παρακινούμενη από συμφεροντολόγους/ανόητους/δεισιδαίμονες ανθρώπους που εξέφραζαν την συγκεκριμένη στιγμή την θρησκευτική ηγεσία ) έστρεψε τα πυρά της  πάνω σε νέες ιδέες, δεν πρέπει να ξεχνάμε τις μεγάλες βιβλιοθήκες  που  βρίσκονται σχεδόν σε κάθε σημαντικό ναό οποιασδήποτε θρησκείας όπου υπάρχουν πολλά βιβλία τόσο θρησκευτικού όσο και επιστημονικού ενδιαφέροντος,-ακόμα και η διάσημη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας συστεγάζονταν με το λατρευτικό χώρο του Σεράπειου - κείμενα και ιδέες που διαφορετικά θα είχαν χαθεί.Οι θρησκευτικοί χώροι αποτέλεσαν  τα πρώτα κέντρα διατήρησης αλλά και διάδοσης της γνώσης, ακόμα κι αν δεχτούμε τους όποιους περιορισμούς επέβαλλαν σε αυτή. Και όλα αυτά συνέβαιναν πολύ πριν καν ιδρυθούν τα πρώτα πανεπιστήμια!

     Η θρησκεία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συνδετικούς κρίκους  μεταξύ των ανθρώπων ενός κράτους.Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο λίγο ή πολύ διακατέχονται από ένα βαθμό θρησκευτικού συναισθήματος, μεγαλύτερου ή μικρότερου αλλά υπαρκτού.Με άλλα λόγια ο ηθικός τρόπος ζωής των ανθρώπων -το πως δηλαδή κάποιος ζει και συνυπάρχει σωστά με τους γύρω του- αυτών των ανθρώπων σε πολλά θέματα καθορίζεται λιγότερο ή περισσότερο από την θρησκεία.  Κατά τη γνώμη μου μαζί με τη γλώσσα και την κοινή ιστορική πορεία αποτελούν τους 3 σημαντικότερους συνδετικούς κρίκους μιας κοινωνίας.Το γεγονός αυτό καθιστά αυτονόητο το ότι ένα κράτος πρέπει να έχει μια μοναδική επίσημη θρησκεία, η οποία εκφράζει την πλειοψηφία.Πάντοτε σε κράτη όπου υπάρχουν περισσότερες από μια επίσημες κρατικές θρησκείες υπάρχουν διχαστικές τάσεις και από τις 2 πλευρές. (πρώην Γιουγκοσλαβία,Ινδία-Πακιστάν κ.α.) Το παραπάνω δε σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να παραγνωρίζονται τα δικαιώματα των πολιτών του κράτους που  πιστεύουν σε διαφορετικές θρησκείες. Όπως πρέπει να συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να υπάρχει σεβασμός στις διαφορετικές επιλογές των άλλων αλλά και να υπάρχει και το σωστό νομικό πλαίσιο ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις και οι μειοψηφίες να μην προσβάλλουν τις πλειοψηφίες. Έτσι για παράδειγμα αν το κράτος έδινε κάποιες επιχορηγήσεις σε θρησκείες θα ήταν άδικο να δίνονται στην κυρίαρχη θρησκεία ίσα χρήματα με αυτά που θα δίνονταν στις υπόλοιπες (δεδομένου του γεγονότος ότι εκφράζουν δυσανάλογες μερίδες του πληθυσμού). 

    Ειδικότερα όσον αφορά τα "πρωτεία" μιας θρησκείας σε ένα κράτος  δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η θρησκεία είναι για τον πιστό ένα ιδιαίτερο και μοναδικό ζήτημα. Για τον πιστό η θρησκεία του είναι η μόνη αληθινή (άσχετα με το αν κάποια από τις υπάρχουσες θρησκείες είναι όντως η αληθινή ή όχι)  και επομένως ακόμα και η ύπαρξη άλλων θρησκειών είναι  μια υποσυνείδητη προσβολή σε αυτά που ο ίδιος πιστεύει. Επομένως είναι δύσκολο πχ να αδιαφορήσει ένας πιστός μιας θρησκείας  αν  κοντά στο δικό του χώρο λατρείας υπάρχει και ο χώρος λατρείας μιας άλλης θρησκείας.Πιο απλά η θρησκεία δεν είναι μπάλα παγωτού  για να μπορούμε να πούμε "έλα βάλε μια από όλες". Δεν πρέπει μάλιστα να παραμελούμε το γεγονός ότι πολλές θρησκείες  εκφράζουν και ρατσισμό απέναντι στις υπόλοιπες (και ειλικρινά εύχομαι να μην είναι κάποια από αυτές η αληθινή) . Πρέπει επίσης να λαμβάνουμε υπόψιν και το γεγόνος των αντιπαλοτήτων που υπήρχαν μεταξύ διαφόρων θρησκειών και των εκπροσώπων τους/πιστών τους (πχ μεταξύ χριστιανών-μουσουλμάνων, μουσουλμάνων-ινδουϊστών κλπ ) κατά την ιστορική τους πορεία. Σκεπτόμενος αυτές τις παραμέτρους ένας λογικός άνθρωπος θα αντιλαμβάνονταν ότι σε ένα κράτος με συγκεκριμένη επίσημη θρησκεία που εκφράζει την πλειοψηφία θα πρέπει να υπάρχει δίκαιη  αλλά όχι ισότιμη μεταχείριση των θρησκειών  καθώς δεν υπάρχει μεγαλύτερη αδικία από το να συμπεριφέρεσαι το ίδιο σε πράγματα που εκφράζουν διαφορετικούς ανθρώπους και ειδικότερα πράγματα που είναι διαφορετικά τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Τέλος όσον αφορά την αντιμετώπιση της κυρίαρχης θρησκείας από το κράτος θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας την σοβαρότητα που έχει η θρησκεία για τον άνθρωπο. Το να αποδέχεται πχ το κράτος αβίαστα  κάθε είδους θρησκεία και τους τρόπους λατρείας της  (γιατί ο οποιοσδήποτε τρελός ή απατεώνας μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει ιδρύσει μια θρησκεία) δίνει  στην θρησκεία  ένα "φτηνό" χαρακτήρα,την ευτελίζει σαν ιδέα.Φανταστείτε ένα δρόμο με χριστιανικούς ναούς, μουσουλμανικά τεμένη, ιαπωνικούς ναούς, παγανιστικούς βωμούς κ.α. Δίνεται η εντύπωση ότι η θρησκεία είναι το εμπόρευμα μαγαζιού!Αυτό άλλωστε συμβαίνει ήδη στις ΗΠΑ όπου η υπέρμετρη θρησκευτική ελευθερία έχει ανάγει τη θρησκεία σε εμπόριο με τους τηλε-ευαγγελιστές,τις αιρέσεις που πιστεύουν στους εξωγηϊνους και τους  JEDI http://www.enallaxnews.gr/news/14-2/Paraksena/37339/deite-Tis-pio-perierges-thriskeies-pou-uparxoun/  !!!! Έτσι για παράδειγμα για να αναγνωρίσει μια θρησκεία ένα κράτος θα μπορούσε να έχει σαν κριτήριο την αντοχή του ρεύματος αυτού σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ή/και άλλα κριτήρια. Όχι όμως στο όνομα της ελευθερίας να παρουσιάζουμε την άποψη του καθενός σαν θρησκεία.

            Στην Ελλάδα η κυρίαρχη θρησκεία είναι ο χριστιανισμός.Οι χριστιανοί ορθόδοξοι  αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1), άλλωστε η σημαία του κράτους και το εθνόσημο απεικονίζουν τον σταυρό ενώ και η κοινή ιστορική πορεία Χριστιανισμού - Ελληνισμού τα τελευταία 1500-2000 χρόνια είναι αδιαμφισβήτητη ακόμα και για έναν μέτριο γνώστη της ιστορίας. Σήμερα με την οικονομική κρίση τίθεται ολοένα και πιο πολύ το θέμα της φορολογίας της εκκλησίας και το αναφέρω εδώ ως ένα σημαντικό αντικείμενο μελέτης  της σχέσης κράτους-θρησκείας.΄

     Για το θέμα υπάρχουν 2 σκοπιές. Η μια είναι η σκοπιά του ανθρώπου που δεν πιστεύει. Αυτός εύλογα αναρωτιέται "γιατί να δίνω τα λεφτά μου στο κράτος ώστε να πληρώνονται οι μισθοί ανθρώπων που δεν με εκφράζουν και που λένε ότι τους κατέβει για θεούς και αηδίες" Το θέμα για αυτόν είναι ξεκάθαρο : το κράτος πρέπει να διαχωριστεί από την εκκλησία. Βέβαια οι άπιστοι άνθρωποι, ειδικότερα στην Ελλάδα είναι μια μικρή μειοψηφία όπως προαναφέραμε. Από την άλλη σκοπιά ο θρησκευόμενος άνθρωπος πιστεύει ότι το να φορολογήσεις την εκκλησία είναι ασέβεια στο Θεό.

        Και οι 2 αυτοί τρόποι σκέψης είναι λάθος. Όταν μετέχεις σε ένα κράτος φόρους πρέπει να πληρώνεις  ακόμα και για πράγματα που δε σε αφορούν άμεσα. Ένα άτεκνο ζευγάρι πρέπει να πληρώνει φόρους για την παιδεία αν και δεν έχει παιδιά και οι ίδιοι σαν άνθρωποι έχουνε εκπαιδευτεί όσο ήθελαν. Όταν είμαστε σε ένα κράτος δεν πρέπει να σκεφτόμαστε προσωπικά αλλά με βάση το κοινωνικό συμφέρον. Βέβαια και το να μην φορολογείται η εκκλησία για επιχειρηματικές δραστηριότητες δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι έτσι σεβόμαστε το Θεό.

        Προσωπικά πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει μια "χαλάρωση" του δεσμού εκκλησίας-κράτους στην Ελλάδα αλλά όχι ένας πλήρης διαχωρισμός. Σίγουρα το να πληρώνει το κράτος τους μισθούς των κληρικών είναι προκλητικό ειδικά στις δύσκολες εποχές που διανύουμε και δεδομένου ότι η θρησκεία μας διδάσκει τον απλό και τον λιτό τρόπο ζωής. Επίσης το να είσαι ιερέας δεν είναι  κάτι που θα πρέπει να το κάνεις για επάγγελμα ώστε να παίρνεις μισθό και μάλιστα από το κράτος .Κάποιος πρέπει να γίνεται ιερέας για λόγους πίστης και από εκεί και πέρα αν θέλει μπορεί να ακολουθήσει και ένα επάγγελμα "λαϊκό". (Υπάρχουν πχ ιερείς που είναι καθηγητές πανεπιστημίου!) Η εκκλησία αναμφισβήτητα έχει αρκετά έσοδα από δωρεές πιστών είτε πρόκειται για ένα απλό κερί είτε  για την ανέγερση ενός ναού. Επιπλέον αναπτύσσει και επιχειρηματικές δραστηριότητες αλλά και διαθέτει μια ακίνητη περιουσία. Όλα αυτά πιστεύω της αρκούν ώστε να συντηρεί τον κλήρο της σε περίπτωση που οι άνθρωποι που τον εκπροσωπούν θέλουν να συνεχίσουν να είναι ανεπάγγελτοι. Οι κληρικοί λοιπόν δεν πρέπει να πληρώνονται από το κράτος.Για την φορολόγηση της εκκλησίας πιστεύω ότι το να κόβεις αποδείξεις για κεριά ή για γάμους μέσα στον ναό είναι ασέβεια και εμπορευματοποίηση της θρησκείας. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε  ότι θεωρητικά  ο πιστός δεν είναι αναγκασμένος να πληρώσει κάτι είτε για κερί είτε για οποιαδήποτε θρησκευτική τελετή άσχετα αν το κάνει για λόγους φιλότιμου και πίστης ( ακόμα και στην περίπτωση που δυσανασχετεί επειδή ο Χ πονηρός παπάς τον χρέωσε ακριβά!)  Δεδομένου και του σημαντικού φιλανθρωπικού έργου της εκκλησίας που ενισχύει αυτό που ονομάζουμε "κοινωνικό κράτος" πιστεύω ότι η ακίνητη περιουσία της εκκλησίας δεν πρέπει να φορολογείται εφόσον δεν χρησιμοποιείται για επιχειρηματικές δραστηριότητες (π.χ. αν ενοικιάζεται σε έναν ιδιώτη) Εκεί που πρέπει να παρεμβαίνει το κράτος είναι στον να αποτιμήσει την όλη περιουσία της εκκλησίας αλλά και στο να ελέγχει τα χρήματα που ξοδεύονται για το φιλανθρωπικό έργο της εκκλησίας ώστε να υπάρχει μια αντίληψη της  κατάστασης και η απαραίτητη διαφάνεια. Επίσης το κράτος θα πρέπει να φορολογεί  τις δωρεές από ένα συγκεκριμένο ποσό και πάνω ιδιωτών στην εκκλησία. Και αυτό γιατί προκειμένου να πάρουν φοροαπαλλαγή  οι ιδιώτες αυτοί δηλώνουν ότι δωρίσανε μεγαλύτερα ποσά από τα πραγματικά ώστε τελικά να κερδίσουν χρήματα μέσω της φοροαπαλλαγής. Εκεί βέβαια είναι απαραίτητη η παρέμβαση και ο έλεγχος του κράτους ώστε να αποφεύγονται  παρανομίες που γίνονται με την συγκατάθεση ή μη  των εκπροσώπων της εκκλησίας. 

    Με λίγα λόγια όσον αφορά την οικονομική σχέση εκκλησίας-κράτους, η εκκλησία πρέπει να  ελέγχεται και να φορολογείται  στις συναλλαγές της με ιδιώτες, τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες αλλά και να υπάρχει και τακτικός κρατικός έλεγχος των οικονομικών της. Από εκεί και πέρα  πρέπει να αναγνωρίζεται  ο θεσμικός ρόλος της και η κοινωνική της προσφορά και να μην φορολογείται για ακίνητη περιουσία που έτσι κι αλλιώς παραμένει οικονομικά αναξιοποίητη.Επίσης  οι κληρικοί θα πρέπει να μην πληρώνονται από το κράτος αλλά από την εκκλησία και ακόμα καλύτερα να φροντίζουν να βιοπορίζουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους  ώστε να μην  γίνονται εύλογα συνειρμοί ότι διάλεξαν να είναι κληρικοί για να κερδίζουν εύκολα χρήματα. Πέρα από την οικονομική σχέση κράτους εκκλησίας όμως η ουσιαστική τους σχέση δεν πρέπει να αλλάξει. Το μάθημα των θρησκευτικών, ο εκκλησιασμός, οι εικόνες στα σχολεία  δεν πρέπει να καταργηθούν γιατί σκοπός της εκπαίδευσης είναι να διαμορφώνει εθνική και θρησκευτική συνείδηση όπως άλλωστε προβλέπεται και από το σύνταγμα  καθώς αυτά έχουν αποτέλεσμα την μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή, Κανείς δεν λέει να επιβάλλεται ο χριστιανισμός σε έναν Έλληνα, σίγουρα όμως αυτός θα πρέπει να γνωρίζει σε πρώτο ρόλο την επίσημη θρησκεία του κράτους του  και να έχει παρακολουθήσει τον τρόπο λατρείας της ώστε να κρίνει αν θέλει να την ασπαστεί ή όχι. Είναι διαφορετικό το να μην επιβάλλουμε κάτι από το να το αγνοούμε παντελώς! Τα ίδια φυσικά πρέπει να ισχύουν όσον αφορά την σχέση κάθε κράτους με την επικρατούσα θρησκεία του.