Το κράτος-επιχείρηση (2)

Ποιος είναι ο σκοπός της λειτουργίας του κράτους?  Είναι  προφανές ότι το κράτος δημιουργείται ώστε να εξασφαλίζει την προστασία και την ευημερία των πολιτών του.Αν οι άνθρωποι μπορούσαν να ζήσουν μόνοι τους δεν θα δημιουργούσαν κράτη. Επομένως το κράτος πρέπει να εκφράζει τη συλλογική βούληση αυτών που το αποτελούν (ή τουλάχιστον της πλειοψηφίας τους)  και να αποτελεί τον εγγυητή των δικαιωμάτων όλων των πολιτών που ανήκουν σε αυτό.
Στις μέρες μας ακούμε πολλά για ιδιωτικοποιήσεις και  περιορισμό του κράτους λόγω της διαφθοράς που επικρατεί στο δημόσιο τομέα.
Πράγματι πολλές δημόσιες επιχειρήσεις είναι υπερχρεωμένες ή λειτουργούν προβληματικά σε σχέση με ιδιωτικές.
Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι ο χαρακτηρισμός  "δημόσια" σημαίνει ότι μια επιχείρηση υπάγεται στον άμεσο έλεγχο του κράτους-των πολιτών.
Έτσι σε μια δημόσια επιχείρηση, ακόμα και με το σημερινά επίπεδα διαφθοράς, θεωρείται αδιανόητο να μην τηρείται η εργασιακή νομοθεσία και να μην προστατεύονται οι υπάλληλοι της.
Η διαφθορά στις δημόσιες επιχειρήσεις έγκειται σε υπερτιμολογήσεις, σε πρόσληψη επιπλέον προσωπικού για ψηφοθηρικούς λόγους αλλά και σε συμφωνίες που όντως βλάπτουν τα συμφέροντα του δημοσίου ώστε να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα ιδιωτικών εταιριών.
Είναι επόμενο λοιπόν δημόσιες εταιρίες να μην εμφανίζουν κέρδος αφού  τα συμφέροντα τους καταστρατηγούνται από επιτήδειους που ηθελημένα  "βάζουν μέσα " την εταιρία για να εξυπηρετήσουν δικά τους συμφέροντα.
Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι υπάρχει και χαμηλότερη παραγωγικότητα όσον αφορά τους υπαλλήλους του δημοσίου τομέα.
Η απάντηση σε αυτό το επιχείρημα είναι ότι η χαμηλότερη παραγωγικότητα μπορεί να οφείλεται στο ότι ή γίνεται περισσότερη δουλειά στον ίδιο χρόνο  -οι ιδιωτικοί υπάλληλοι είναι πιο παραγωγικοί- ή στο ότι απλά στον ιδιωτικό τομέα το ωράριο εργασίας είναι μεγαλύτερο.
Είναι προφανές ότι το 2ο  σίγουρα ισχύει καθώς ο νόμος για το 8ωρο  έχει πλέον τυπικά καταργηθεί στον ιδιωτικό τομέα ενώ στο δημόσιο εφαρμόζεται κανονικά.Από αυτή την άποψη ο ιδιωτικός τομέας είναι πιο παραγωγικός επειδή λειτουργεί παράνομα
επιμηκύνοντας το ωράριο εργασίας κατά πως τον βολεύει. Αν σε αυτό προσθέσουμε επιδόματα  που δεν πληρώνονται  ή παραβλέπονται π.χ. η αναγνώριση ενός μεταπτυχιακού διπλώματος, βλέπουμε ότι εύκολα μια ιδιωτική εταιρία μπορεί να αυξήσει τις ώρες εργασίας παράνομα αλλά και να μειώσει και τις αποδοχές των υπαλλήλων της επίσης παράνομα. Από αυτή την άποψη είναι εύκολο να είσαι πιο κερδοφόρος.
Η άλλη άποψη λέει ότι οι ιδιωτικοί υπάλληλοι έχουν τον φόβο της απόλυσης και για αυτό είναι επίσης πιο παραγωγικοί. Αυτό ισχύει αλλά κίνητρα παραγωγικότητας και έλεγχος των υπαλλήλων μπορεί να γίνει και στο δημόσιο. Σε τελική ανάλυση κάποιος που πληρώνεται από το δημόσιο και αποδεικνύεται ότι δεν δουλεύει  είναι σαν να υπεξαιρεί χρήματα του δημοσίου.
Άλλο όμως το ξεπούλημα του δημοσίου και άλλο η ανάγκη εξυγίανσης του. Ο δημόσιος τομέας δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μια επιχείρηση που δεν πάει καλά και την κλείνουμε επειδή δεν βγάζει κέρδος.Το κράτος όπως προείπαμε πρέπει να εξυπηρετεί τους πολίτες του. Ισως το πλοίο της άγονης γραμμής σε ένα μικρό νησί να μην αποφέρει κέρδη στο κράτος, όμως  αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσει να εξυπηρετείται ο πληθυσμός ενός ολόκληρου νησιού. Τα κοινωνικά αγαθά δεν πρέπει να μετρούνται με χρήματα. Ένα νοσοκομείο μπορεί να μην έχει κέρδη αλλά σώζει ανθρώπινες ζωές.
Επομένως εταιρίες με δημόσιο χαρακτήρα που διαχειρίζονται κοινωνικά αγαθά  δεν θα πρέπει να γίνονται έρμαια ιδιωτών.Ο ιδιώτης σκέφτεται το προσωπικό του κέρδος  και δεν εκφράζει τη συλλογικότητα που εκφράζει το κράτος. Αν το συμφέρον του υποδείξει να κλείσει μια εταιρία του θα την κλείσει αδιαφορώντας για τις κοινωνικές συνέπειές καθώς σε τελική ανάλυση είναι και δικαίωμα του.
Το κράτος όμως δεν πρέπει να είναι επιχειρηματίας ούτε να αξιολογεί τις επιχειρήσεις του με βάση το οικονομικό κέρδος  αλλά με βάση το κοινωνικό όφελος που προσφέρουν.
Από εκεί και πέρα  κανείς δεν αμφισβητεί την ανάγκη ελέγχου στις δημόσιες επιχειρήσεις που θα εξασφαλίζει την ομαλή αλλά όχι απαραίτητα κερδοφόρα λειτουργία τους. Σε αυτό θα μπορούσε να χρησιμποιηθεί και ο ιδιωτικός τομέας παρέχοντας δηλαδή στελέχη ανεξάρτητα  της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας που θα ασχολούνταν με την εύρυθμη λειτουργία του δημοσίου και που θα έχουν σαν αποστολή να προστατεύουν το δημόσιο από πολιτικά συμφέροντα. Είναι γνωστό εξάλλου ότι σε πολλά ξένα κράτη ήδη  η δημόσια διοίκηση λειτουργεί ανεξάρτητα της εκάστοτε κυβέρνησης. Ένα τέτοιο σχήμα που θα λειτουργούσε με βάση τους νόμους και με γνώμονα την κοινωνική ωφέλεια θα αποτελούσε ένα ιδανικό μοντέλο λειτουργίας του δημοσίου.
    Γιατί το κράτος δεν είναι επιχείρηση!